Empati kurmak ve vicdanlı olmak en önemli erdemlerdendir. Kendimizi bir başkasının yerine koyabilmek ve davranışlarımızı ona göre şekillendirebilmek…
Günlük hayatımızdan da biliyoruz ki, hayvanlara yapılanları arkadaşlarımıza anlattığımız zaman kayıtsız kalabiliyorlar ve şiddete gözlerini kapatıyorlar. Zoraki, empati yaptırmaya çalışıp kendilerini hayvanların yerine koymalarını istediğimiz zaman da sonuç değişmiyor, çünkü kendilerini daha güçlü ve özel bir pozisyonda konumlandırdıkları için farklı olduklarını düşünüyorlar.
Veganlıkla ilgili belgesel görüntüleri (earthlings) izlendikten sonra insanlarda oluşan ortak kanı “Türkiye’de böyle değil” düşüncesi oluyor. Ardından gelen “Bitkilerin de canı var ama” klişesi. Öldürmenin gerekçelendirildiği bu durum karşısında her zaman şaşırmışımdır. Arkadaşlarıma belgesellerde izledikleri görüntülerin gerçek olduğunu söyleyebilmek adına Kasım 2019’da ilçe mezbahasına gittim. O günü hiç unutamam, kahverengi bir inek vardı kamyonetin arkasında. Öldürülmeden önceki son 15 dakikasını onun yanında geçirdim. Sıra ona geldiğinde kuyruğu sıkıştırılarak mezbahaya sokuldu, bacağından zincire bağlanarak yukarı çekildi boğazı kesilerek öldürüldü. Ama evet tekmelenmedi, dolayısıyla eziyet çekmedi öyle mi? Öldürmek başlı başına bir hak ihlalidir, ister okşayarak olsun, ister tekmeleyerek. O gün orada yaşadıklarım ve gördüklerimden sonra birkaç gün kendime gelemedim. Her ne kadar bu görüntülere alışık olsam da kendimi ilk defa bu yapılan zulmün karşısında çaresiz hissettim. Kendimi, kamyonda pisliğimin içerisinde dururken, boğazıma bağlanmış bir zincirle hayal ettim. Bacaklarımdan bağlandıktan sonra kafam zemine çarpacak şekilde yukarı kaldırılışım ve ardından boğazımın kesilmesi… Sanki hepsi bana yapılıyordu.
Bu sahneye tanıklık ederken kalp atışlarım hızlandı ve soğuk soğuk terlemeye başladım. Öldürülen hayvanla bir şekilde bağlanmıştı beynim. Ona yapılanlar sanki bana yapılıyor gibiydi. Bunun beynimdeki Anterior Cingulate Cortex’imle ilgisi var mıydı? Yani beynim “Empati” mi yapıyordu? Kendini öldürülen hayvanın yerine mi koyuyordu? Peki diğer insanların beyinleri aynı şeyi yapmıyor muydu? Ölüme nasıl kayıtsız kalabiliyorduk? Bugüne kadar varlığını sürdürebilmiş geleneklerimiz yanlış da olsa yapılan kötü davranışları bir şekilde gerekçelendirebiliyoruz demek ki. Yıllarca, köleliği savunan insanların olması gibi…
Veganların Empati Yeteneği Daha Güçlü
Peki gerçekten veganlar diğer insanlara göre daha mı iyi empati yapıyorlar? 2010 yılında yapılan bir araştırmada vegan, vejetaryen ve omnivorlara insanların ve hayvanların eziyet çektirildiği görüntüler gösteriliyor ve kişilerin eş zamanlı beyin fMRI (fonksiyonel Manyetik Rezonans Görüntüleme) görüntüleri alınıyor. Veganların başkalarının çektiği acılara karşı empati yapabilme yeteneklerinin daha iyi olduğu gösteriliyor. İnsan ve hayvan görüntüleri fark etmeksizin, şiddet içeren görüntülerde veganların omnivorlara göre beyinlerinde ACC (anterior cingulate cortex) ve IFG (inferior frontal gyrus) bölgelerinin daha fazla aktive olduğu görülüyor. Bu yapılan çalışmayı çok seviyorum. Her şey bir yana vicdanlı olmak ve empati yapabilmek önemli bir erdemdir.
