Vegan olmak hiçbir hayvansal ürün kullanmamayı gerektiriyor. İçerikler söz konusu olduğunda hayvansal sütü, yumurtayı, balı ya da hayvan etini ayırt etmek kolay. Ancak özellikle yeni vegan olan kişiler için yan mamüller ve katkı maddeleri kafa karıştırıcı olabiliyor. Bu sebeple İçindekiler listesine bakarken dikkat etmeniz gereken maddelerin bir listesini hazırlamaya çalışıyoruz.
Lütfen dikkat: Bu liste tamamlanmış bir liste olma iddiasında değil, bu sebeple ne olduğundan emin olmadığınız bir içerik varsa arama motorları aracılığıyla ne olduğunu araştırmanızı öneririz.
Bu listede olması gerektiğini düşündüğünüz bir hayvansal ürün ya da katkı maddesi varsa lütfen bizimle paylaşın.
- Peyniraltı Suyu Tozu: Peynir üretiminde sütten arta kalan suyun toz haline getirilmesi ile oluşturulur. Gıdalara katılma amacı ise protein oranlarını yükseltmektir. Pek çok paket gıdada rastlanır. İngilizce ismi whey ya da whey protein olarak geçmektedir. E kodu bulunmamaktadır.
- Jelatin (E441): Kemik başta olmak üzere hayvansal yan ürünlerden üretilir. Bitkisel jelatin olduğu ayrıca belirtilmediği müddetçe Jelatin ya da Gelatin olarak geçen madde hayvansaldır ve uzak durulması gerekir. Sakızlar, şekerlemeler ve benzeri ürünler başta olmak üzere çok yaygın bir kullanım alanı bulunmaktadır.
- Yağ Asitlerinin Mono ve Di Gliseridleri (E471): Gıdalarda emülgatör ve kıvam arttırıcı olarak kullanılır. Bitkisel ve hayvansal kökenli olabilmektedir. Bitkisel kaynaklı olan gliseridlerde bu parantez içinde belirtilir. Bu belirtilmediği müddetçe kaynağın hayvansal ya da bitkisel olup olmadığı şüphelidir ve tüketilmemesi gerekir. Yağ Asitlerinin Mono ve Di Gliseridleri, İçindekiler listelerinde E-471 kod ismi ile geçebilir. Bu bilgi içinde yağ asidi ifadesi geçen tüm ürünler ve katkı maddeleri için (E476 hariç 470-479 arası) geçerlidir. Bitkisel yağ asitleri daha ucuza malolduğundan ve aynı işlevi birebir gördüğünden üreticiler genellikle hayvansal yağ asidi kullanmayı tercih etmemektedir ancak hayvansal yağ asitlerini kullanan üreticiler de vardır. Bu yüzden bu bilginin etikette belirtilmesi için firmaları uyarmak iyi bir fikir olabilir.
- Sistein (L-Sistein ya da L-Cysteine, E920): Paket ekmekler, paket yufkalar ve yufka ürünleri başta olmak üzere hamur temelli gıdalarda bulunma ihtimali vardır. Kullanılma amacı yufka, lavaş benzeri ürünlere esneklik ve dayanıklılık kazandırmaktır. Hayvan etinden ya da tüyünden üretilir.
- Lesitin (E322): Lesitin soyadan veya yumurta sarısından üretilir. Emülgatör ve stabilazatör olarak kullanılır. Lesitin kaynağı soya olduğunda çoğunlukla “soya lesitini” olarak belirtilir ve bu durumda veganlar için kullanıma uygundur. Ancak bu bilgi belirtilmediğinde lesitinin kaynağı şüphelidir ve tüketilmemesi gerekir.
- Bitkisel Margarin: Bitkisel margarin ifadesi belirsiz bir ifadedir. Piyasada tamemen bitkisel olan margarinler bulunmakla birlikte üzerinde bitkisel margarin yazan ve içeriğinde süt ürünleri bulunan margarinler de yaygındır. İçindekiler kısmında bulunan “bitkisel margarin” ifadesi bu sebeple ürünün veganlar için uygun olup olmadığı konusunda bir fikir vermemektedir ve bu konuda daha ayrıntılı bilgi için üretici ile irtibat kurmak gerekebilir.
- Kazein (Casein): İnek sütünde bulunan proteindir. Gıdalara protein miktarını arttırmak için eklenmektedir.
- Karmin (E120, Carmine, Karminik Asit, Cochineal): En çok bilinen hayvansal renklendirici maddelerden biridir. Cochineal isimli bitki bitinden üretilir. Kırmızı bir renk verir. Kırmızı renkli sakız, şekerleme, içecek vs. gibi ürünlerde kullanımına rastlanır. Sentetik bir ürün olan (kafa karıştırıcı ada sahip) ve benzer bir renk veren Cochineal Red E124 ile karıştırılmamalıdır.
- Sellak (veya Şellak, E904): Sellak bir tür bit tarafından üretilmekte olan parlaklık verici bir maddedir. Özellikle kozmetikte, çikolotalar ve şekerlemelerde kullanıldığına rastlanır.
- Laktoz: Laktoz bütün hayvanların sütünde bulunan bir şeker türüdür. Kıvam arttırıcı olarak kullanılabilmektedir. İsim benzerliği sebebiyle çoğunlukla bakteriler tarafından üretilen laktik asit ile karıştırılmamalıdır. (Laktik asit çoğunlukla bakteri temelli olsa da üretiminde yoğurt veya süt kullanılabilmektedir, bu sebeple kullanmadan önce üretici ile irtibat kurmak gerekmektedir)
- Maltol (E636): Karamelimsi bir tat vermek amacıyla kullanılan tatlandırıcı bir katkı maddesidir. Arpadan elde edilen versiyonları olduğu gibi süt şekerlerinden elde edilen versiyonları da vardır. Bu bilgi yer almadığı müddetçe uzak durulması gerekmektedir.
- Bal Mumu (Bee Wax, E901): Bal mumu, mum yapımının yanı sıra kozmetiklerde, sakızlarda ve çeşitli gıdalarda yer alabilmektedir. Arılar tarafından üretilen bir polimerdir ve veganlar tarafından tüketilmemelidir.
- Propolis: Arıların kovan yapımı ve temizliğinde kullandığı bir salgıdır. Bu salgı diş macunlarında, sakızlarda, çeşitli kozmetiklerde kullanılabildiği gibi zaman zaman koruyucu olarak da kullanılmaktadır.
- Lanolin (E913): Koyunların derisinden ve yününden elde edilen bir yağdır. Kozmetiklerde çok sık kullanılmakla birlikte, sakızlarda, giyim eşyalarında ve çeşitli gıdalarda da bulunabilmektedir. “Hayvan deneyi yapılmamıştır” ya da “cruelty-free” logolu kozmetik ürünlerini satın alıyor ve içeriğe bakmıyorsanız aslında koyun derisinden elde edilen bir ürünü ve diğer hayvansal içerikleri kullanıyor olabilirsiniz. Bu sebeple kozmetiklerin hayvan deneyi yapmıyor oluşlarının yeterli olmadığı ve içeriklerine de dikkat etmek gerektiğini hatırlatmak istiyoruz. Lanolin ayrıca D3 Vitamini besin desteği üretiminde de kullanılabilmektedir. D3 Vitamini ile zenginleştirilmiş gıdaların tüketiminden, vitaminin kaynağının bitkisel olduğu belirtilmediği müddetçe kaçınmak gerekir.
- Kemik Fosfatı (E542, Edible bone phosphate): Kemik fosfatı gıdalarda ve kozmetikte kullanılan hayvan kemiği temelli fosfattır. Şeker kamışından elde edilen şekerlerin işlemden geçirilmesinde kullanılır (Türkiye’de üretilen şekerler şeker pancarından elde edilmektedir ve böyle bir işlemden geçirilmemektedir ancak ABD başta olmak üzere ithal ürünlerde şeker kamışı anlamına gelen cane sugar ifadesine dikkat etmek gereklidir.) Diş macunu gibi ürünlerde de kullanıldığı görülmektedir.
- Lactitol (E966): Süt şekerlerinden elde edilen düşük kalorili bir tatlandırıcıdır. Diyet ürünlerde ve tatlandırıcılarda kullanımına rastlanır.
- Lysozyme (E1105): Gıdalarda koruyucu madde olarak yer aldığına rastlanır. Bakterilerden de üretilebilen versiyonları olmakla birlikte tavuk yumurtası kullanılarak da üretilmektedir. Kaynağı belirtilmediği müddetçe şüphelidir ve veganlar tarafından uzak durulmalıdır.
- Omega 3 Yağ Asitleri: Omega 3 Yağ Asitleri soya fasulyesi ve kanola yağında da bulunmakla birlikte kaynağı belirtilmemiş omega 3 yağ asitlerinin balıklardan elde edilmiş olma ihtimali yüksektir ve veganların kaynağı belli olmayan bu ürünlerden uzak durması gerekir.
