M.G.’nin üç kişilik ailesinin evinde hayvansal herhangi bir ürün tüketilmiyor. Güç gerektiren bir spor dalıyla uğraşan kızları ülkemizdeki ilk vegan çocuk sporcu. Veganlığın öncelikle vicdani tarafına dikkat çeken M. G., hayvan sömürüsüne karşı oldukça tepkili, iddiaları ise oldukça ikna edici.
Ne zamandır vegan yaşıyorsunuz?
Eşim en az 20 senedir vejetaryen. Onun vejetaryenliği ile başladı bu durum. Arkadaşlarımızdan da veganlığı duyup etkilendik ve 2014’te ailecek vegan olmaya karar verdik. Ama ben %98-99 veganım diyebilirim. Bazen dışarda şekerim falan düşünce bir poğaça ya da baklava tarzı bir tatlı alıp yiyorum. Çünkü vegan gıdalar öyle her yerde bulunan ucuz şeyler değil. Glütensiz ürünler gibi mesela; pahalı ve sanki belli bir kitleye hitap ediyormuş gibi. Alternatifim olsa o hamur işlerini tüketmem.
Bizim evimize sadece canlı hayvanlar girebilir. Üç kedimiz bir kurt köpeğimiz var. Hepsini sokakta bulduk ve sahiplendik. Evcil hayvan ticaretine ve hayvanların evcilleştirilmesine insanın oyuncağı olmasına, muhtaç bırakılmalarına, ticaretlerinin yapılmasına da kesinlikle karşıyız.
Bu röportajı kimliğinizi belirtmeden yapmak istediniz. Sebebini sorabilir miyim?
Toplum veganlığa hazır değil, veganlıktan korkan insanlar var. Çocuklarına zarar verecek bir durum sanıyor bazıları, besinsiz kalacaklarından korkuyorlar. Tanıdıklarımızın et yiyen çocukları sık sık hastalanıyor. “Hayvansal gıdayı kesmeyi deneyin, mukus oluştuğundan iyileşemiyor” diyorum, bana düşman gibi bakıyorlar. Ayrıca densiz yorumlar yazılır röportajın altına, ben de çok sakin biri değilim, cevap yazarım olay büyür. Bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olanlara dayanamıyorum çünkü.
Ne yiyorsunuz, ne yemiyorsunuz?
Hareket eden yani sinir sistemi olan hiçbir canlıyı ve onların ürünlerini tüketmiyoruz. Evde önceden olan deri vs. gibi şeyleri olabildiğince attık. Eskimemişleri gerekliyse kullanmaya devam ediyoruz.
Eşim sebzeleri sadece çiğ tüketiyor. Ben sebzelerin hafif pişirilmesinden yanayım açıkçası. Baklagiller zaten pişirilmeden tüketilemiyor, o yüzden eşim o protein kaynağından pek yararlanamıyor. Bu bana çok mantıklı gelmiyor ama herkesin kendi kararı.
Evde vegan yemek yapmaya üşeniyor insanlar. Vegan sucuk yapanlar da normal sucuğun beş katı fiyatına satıyor. birçok yemeği kendimiz hazırlıyoruz. Ben sizin yediğiniz sucuğu aynı baharatları ve sarımsağı kullanarak etsiz de yapabilirim. Facebook’taki sayfama yediğim ve kullandığım vegan ürünlerin resimlerini koyuyorum.
Kızınız nasıl vegan oldu?
Bir sürü film var bu konuda. Okja (Netflix filmi. ABD, Güney Kore ortak yapımı) mesela; etin nerden geldiğini çok iyi anlatıyor. Biz bu filmi ve veganlıkla alakalı birçok belgeseli kızımıza da izlettirdik. O da kendi isteğiyle et yemeği kesti.
Genelde anne babalar bu tarz filmleri seyrettirmez çocuklarına. Eti markette paketlenip satılan bir şey olarak bilir çocuklar. Bu konudaki gerçekleri çocuklardan gizliyorlar. Kapitalizm öyle istiyor çünkü. Biz kızımız yediği şeyin ne olduğunu bilsin istedik.
Çocukları ne kadar kandırabilirsiniz? Ne kadar gizleyebilirsiniz? Et yedirterek çocuğunuza iyilik yaptığınızı mı düşünüyorsunuz?
Proteinsiz kalmasınlar diye çocukları obez yaptı anne babalar. Domuz gibi oldu çocuklar. Bu örneği hakaret anlamında söylemedim, gerçek bir örnek olduğu için verdim. Çiftlik domuzları obez hayvanlardır. İlaçlı tavuklar, GDO ile beslenen inekler gibi. Bilinçli yapılan bir iş bu.
Yine ABD’de obez çocukları konu alan belgeseller var, gerçekten korkunç. Bizim zamanımızda okulun bir tane şişmanı vardı. Şimdi sınıfların yarısı obez. Anne babalar bu konuda cahil ve lezzet bağımlısı. Siz ne derseniz deyin, önemsemeyecektirler. Ama sonra çocuğu obez olur, kalp bağırsak problemleri çıkar, hastane hastane gezerler. Sistemin çarkına baştan girmişler çünkü.
Kızınız lisanlı bir sporcu sanırım.
14 yaşındaki kızımız ilk vegan çocuk değil ama ilklerden birisi sanırım. Ayrıca Türkiye’deki ilk vegan çocuk sporcu. Dünyada da az var vegan çocuk sporcu.
Bu büyük bir sorumluluk. En ufak bir sorunda aileniz başta olmak üzere, herkes üzerinize çullanıyor. Ama bilimsel olarak bakıp, testleri yapınca, çocuğumuzun performansının yükseldiğini görüyoruz.
Kızımız 9 yaşından beri vegan. Şimdiye kadar bir sağlık sorunu yaşamadı, testleri normal çıkıyor. Bir vegan arkadaşı daha var, ikisi de uzun boylu ve güçlü. Doğada da otçul hayvanlar uzundur, büyüktür ve güçlüdür. Gergedan, fil, goril, zürafa ve bufalo mesela.
Vegan olmak sağlığı kötü etkilemiyor yani?
Vegan olurken sağlık konusunu hiç düşünmedik, etik olarak böyle beslenmeye karar verdik. Sağlığı düşünerek vegan olanlar bana pek samimi gelmiyor. Bugün et yemenin sağlıksız olduğuna inanan, iki gün sonra “et çok sağlıklı” söylemine inanıp her şeyi yiyebilir. Öyle bir şey yok. Etik konuda vegan olan geri dönmez. Dönmüşse kafayı yemiştir.
Etin çok zengin bir besin maddesi olduğunu mu düşünüyorsunuz ayrıca?
Et içindeki besin değeri ne kadar araştırılmış? İnsanlar et yemeden de doyurucu, lezzetli hatta çok daha sağlıklı yaşayabilir. Kalp hastalığı, bağırsak kanseri vs. et yemekten kaynaklanıyor ve bunları çocuklara yediriyorlar. Proteinler önemli ama baklagillerde her çesit protein ve aminoasit fazlasıyla var. 100 gram gerçek soya fasulyesindeki protein 100 gram ettekinden fazla. Ayrıca bitkilerin aminoasitlerinden elde edilen Beyond Et var, 100% bitkisel ve sağlıklı.
Yumurtasız, sütsüz olmaz deniyor. Hepsinin alternatifi var. Bitkisel beslenme özellikle bağırsaklar için çok sağlıklı. Temel aminoasitleri bitkilerden alabilirsiniz. Sadece tek çeşide düşmeyeceksiniz. Sağlıklı bir yaşam sürdüğünüz kan değerlerinden anlaşılır. Yapılan araştırmalarda veganlarda kanser riski daha az. Ayrıca genetik, çevre, hava, su ve kötü alışkanlıklar gibi diğer faktörleri de hesaba katmak lazım.
Ben Jiu Jitsu yapıyorum amatör olarak. 46 yaşındayım ve 22-23 yaşındaki gençlerle çalışıyorum. Kondisyonum tabii ki onlardan düşük ama güç ve dayanıklılık olarak pek eksiğim yok. En azından hocam öyle söylüyor. Hayvansal gıda tüketsem bunun böyle olacağını düşünmüyorum.
Görünüş olarak tipik bir vegana benzemiyorsunuz?
Evet, sanki hippilere has bir duruş gibi algılanıyor ama veganlığı bir şekle ya da kalıba sokamazsınız. Amerika’daki UFC dövüş liginde vegan olanlar var. Bilimadamlarından, askerlerden var. Rus ordusunun genel kurmay başkanı vegan. İnançlı Müslüman’lardan var. Yehova Şahitleri’nin çoğu vegan. Tolstoy da inançlıydı ve veganlığı savunuyordu. Tolstoy önceden çözmüş bunu ama insanlığa anlatamamış. Çünkü insanlık Tolstoy’u anlayacak kadar gelişmedi.
Biz Kadıköylü normal bir aileyiz ve o tipik vegan lokantalarına gidiyoruz. Saçımız rastalı değil ya da tükürükle sigara sarıp içmiyoruz diye tuhaf bakışlarla karşılaştığımız oluyor. Salaş olacağım diye pisliği seçiyorlar, sokak kedileri masalarda, çalışanlar almaya tenezzül bile etmiyorlar, indirsen ters bakıyorlar. Halbuki ben onlardan daha çok sokak hayvanı beslemiş ve kurtarmışımdır. Fakat bu işletmeler hippi olucam, aykırı olacam diye pisliği seçiyorlar. Bu veganlığı lekeliyor. Bir gün babamı götürdük oralara, adam şoka girdi.
Vegan işletmeler hep böyle mi?
Avrupa yakasında çok nezih, hijyenik bir vegan restoran olduğunu biliyoruz, pahalı bile olsa orayı denemeye ve desteklemeye gideceğiz. Veganlığı tek bir şekle sokmayalım lütfen, geçen hafta Estonya’daydım ve güzel bir vegan restoran buldum. Pırıl pırıl, gayet nezih ve kaliteli insanların geldiği bir yere benziyordu, gurur duydum bir vegan olarak. Fazla alternatifimiz yok evet, ama Kadıköy’de güzel bir vegan bakkalımız var.
Yeme alışkanlıklarınız değişince hayatınız değişti mi?
Küçükken de et sevmezdim ve yemezdim. Gençlik zamanımda McDonalds’la kebapçılarla baya bir sevdirdiler bana eti. Bol bol et yedim. Ama o zamanlar bağırsak sorunlarım vardı, şimdi yok. Kolesterol ve tansiyon da hayvansal beslenme ile ilgili. Bir kere sofradan kalkınca ruhunuz hafif kalkıyorsunuz. Ailecek bir duamız vardır sofradan kalkarken: “Alllahım şükürler olsun bugün de kan, gözyaşı ve acı yoktu soframızda ve hiç olmayacak.” Bizim eve sadece canlı hayvan girer.
İnsanlar sofralardan mideleri dolu ve ruhları ağır kalkıyorlar, yedikleri kan, gözyaşı, sömürü ve acı, ne yazık ki. Tıkınma da tıkınma. Hayat yemekten ibaret değil ki. Yaşamak için yemeli. Romalının torunu musunuz kardeşim, her akşam başka bir restoranda yemek yiyorsunuz? İhtiyacın kadar ye, yaşamak için ye! Günümüzde insanların hayatta kalmak için yediğine inanmıyorum. Zevk ve doyumsuzluk bu. Dünya böyle bir devir hiç görmedi. Düzelmezse sonu kötü. Bu bahsettiğim kötüyü The Road filminde görebilirsiniz.
birçok doktor etin çok önemli bir gıda olduğunu iddia ediyor.
Et yiyenleri savunduğu şey bağımlıktan ileri geliyor. Besin değerini geçin; köfteye, burgere, kebaba, lezzete bağımlılık bu. Eroinmandan bir farkları yok. Bilinçsiz savunmalar bunlar, lezzet bağımlılığını haklı çıkarmak için. Vegan doktorların dediği de ortada. Et ya da süt lobisinin gözüne girmek isteyen doktorlar bunları inkar ediyor. Piyasadan faydalanmak için.
İki tane vegan doktor var: Murat Kınıkoğlu ve Suat Erus. Bu iki doktor çok önemli bir iş yapıyorlar bence. Okuyup anlayan, dinleyen insanlara çok faydalı bilgiler veriyorlar. Bu iki doktoru çıkartın ekrana, eti savunan doktorlarla tartışsınlar, ama yapmıyorlar. Veganlar haklı çıkacak diye korkuyorlar. Yaptığınız işi doğru yapın. Neden korkuyorsunuz. Cesaretiniz mi yok? Patronlarınızdan izin mi alamıyorsunuz? Düşünüp bilimsel olarak yaklaşmadığınız sürece bir veganın karşısına çıkmayın bence.
Veganlıktan kötü duruma düşmüş kimse yok ama televizyonlarda ajitasyonla car car eti öven doktorların hastalarının zor duruma düştüğünü biliyoruz. Fatih Altaylı bile bunu itiraf etti. Hayvansal protein yalanı çöktü fakat insanlar bundan bihaber. Beslenme konusunda bilgili ve ilgili bir anne baba olması şartıyla çocuklar da vegan beslenebilir. Bunu ben söylemiyorum, vegan bir doktor söylüyor.
Sadece kırmızı etin değil, işlenmiş ürünlerin de ne kadar zararlı olduğu bilimsel olarak ortaya çıktı. Ama insanlar hala bunu kabul etmiyor. Durmadan döner, et vs. reklamları yayınlayan böyle bir lobi karşısında insanlar ne yapsın?
