Geçtiğimiz hafta bütün gazetelerde ve sosyal medyada veganlarda kemik kırıkları daha çok şeklinde haberler okuduk. Çalışmanın ülkemizin her kesiminin bildiği Oxford üniversitesinde yapılmış olması gerçek ve kesin bilgi olması için yeterliydi, hem de onbinlerce kişinin uzun yıllar boyunca takip edildiği bir çalışmaydı. Yıllarca süren takip sonucunda gerçekten de veganlarda kemik kırıkları daha çok görülmüş.
Çalışmayı eleştirenler oldu, bizim medyamız abartarak lanse etti. Ben de sonunda konuyla ilgili araştırma yaptım. Acaba gerçekten çalışmayı kaldırıp atmalı mıyız, yoksa bu çalışmadan çıkaracağımız dersler ve dikkat etmemiz gereken şeyler var mı?
Bu çalışma 90’lı yıllarda başlayan ve neredeyse 60.000 kişinin katılımıyla yapılmış bir çalışma. İnsanlar beslenmelerine, sigara içip içmediklerine, alkol tüketimlerine, vücut kitle endekslerine vs. göre karşılaştırılıyor. Sonunda veganlarda kemik kırıkları daha çok görülüyor. Buna sebep olarak veganlar, navegan popülasyona göre daha zayıf ve yağ dokuları daha az dolayısıyla düşme vs gibi durumlarda kemikleri direkt darbeden önleyecek yastıklar mevcut değil. Ayrıca yağ dokudan sentezlenen östrojenin kemikler üzerine olumlu etkisi mevcut. O yüzden bu bulgu şaşırtıcı değil ancak araştırmacılar eşit ağırlığa sahip insanları karşılaştırdıkları zaman da veganlarda kemik kırıkları daha çok gözlenmiş.
Veganlık ile ilgili EPIC çalışmasında böyle bir şeyin bulunmuş olması tabi tüm veganları rahatsız etti. Tüm dünyada hemen çalışma ile ilgili yanlışlar bulunarak araştırma geçersiz hale getirilmeye çalışıldı. Hayvancılık endüstrisi tarafından destekleniyor dendi. Ancak EPIC çalışmasının veganlarda kalp hastalığı gelişme riskinin daha düşük olduğunu söyleyen çalışması da aynı firma tarafından fonlamıştı. Bilimsel gerçekler söz konusu olduğunda takım tutarmış gibi savunma yapmayı bırakmalıyız.
D Vitamini ve Önemi
Peki bu çalışma bize neler anlatıyor? 90’lı yıllarda D vitamininin önemini bilmiyorduk. Artık d vitamini seviyemizi ölçtürüyor ve gerektiğinde takviye alıyoruz. Veganlar 90’lı yıllara kıyasla ne yiyip içeceklerine daha çok dikkat ediyor. Ancak yine de günümüzde veganlarda D vitamini alımı düşük ve serum vitamin D seviyelerinin de daha düşük olduğuna dair çalışmalar mevcut. D vitamini kemik metabolizmasında ve kalsiyum fosfor emiliminde önemli rol oynuyor.
Nitekim ben bu çalışmadan çalışmayı kötülemeden önce veganlar olarak dersler çıkarılması gerektiğini düşünüyorum. Benim önerim, koyu yeşil yapraklı bitkileri tüketmek, vitamin D seviyeniz düşükse ya da seviyesini bilmiyorsanız özellikle bu corona sürecindeki önemiyle birlikte günde 2.000 ünite takviye kullanmak.
Tabi işin bir de sağlık açısından tartı kısmı var. Yine Oxford epic çalışmasında veganların iskemik kalp hastalığı geçirme riskinin daha düşük olduğunu biliyoruz. Aynı şekilde hipertansiyon, şeker hastalığı, kanser ve romatizma gibi otoimmün hastalıkların da daha düşük olduğunu biliyoruz. Bir tarafta veganlarda kemik kırıkları daha çok diğer tarafta bu faydalar varken ben şahsen çalışma günümüz için de geçerli olsa vegan tarafı tercih ederim.
